By Psiko gy alanixu nexa6pp 03, 2010 4 pagos GARAPENAREN PSI KOLOGIA Definizioa/esanahia Giza garapenaren bizi-zikloan zehar gertatzen diren aldaketa psikologikoen deskribapen, azalpen eta optimizanoaz arduratzen den zientzia da. Hau da, gizakiarengan sorkuntza-garaitik gertatzen diren aldaketak aztertzen ditu.
Hala ere, garapenaren psikologian aztergai diren zenbait ezaugarri bete behar ditu, besteak beste; izaera jarraitua(subjetua nola eta zergatik jarraitzen duen giza garapenean bera izaten), sistematikoa (giza garapena nola eta zergatik aldatzen den adinak aurrera egin ahala) eta ormatiboa (biztanleria gehienak, adin zehatz batean jasaten dituen aldaketak). Giza garapenak, de psikologiko eta sozial kuantitatiboak(altuae Azken hauek, neurri ora S»ipe to View n ge n alderdi biologiko, aketak ta kualititatiboak. zen diren aldaketak edo mintzaira, esaterako.
Giza garapenaren alderdien artean, alde batetik garapen fisikoa dago; bizi-zikloan zehar gorputzean,garuenan, zentzu-gaitasunean eta mugitzeko trebetasunetan gertatzen diren aldaketei dagokie. Beste alde batetik buru gaitasunetan gertatzen diren aldaketak(ikaskuntza, oroimena, arrazoitzea, arreta, mintzaira eta pentsamendua) ztertzen ditu ezagutzaren garapena. Eta amaitzeko, garapen sozio-afektiboa aztertzen da. Honen barruan, sozializazio- prozezuak; besteekin erlazionatzeko era(harremanak), emozioak eta balioen eta ezagutza sozialaren garapenak. Garapenaren Aroak Hainbat adin tarte bereizten ditu. Jaiotzen aurreko aroa, eskuratzen du eta nolabaiteko independentzia eta niari buruzko ezagutza sortzen ditu. Haurtzaro goiztiarrean edo eskolaurrean (2-6 urte bitartean), haurrak norberaren kontzapetua eta nortasuna garatzen hasten dira. gurasoekiko harremanak garantiza handia izango du garai horretan gertatzen den sozializazio-prozezuan. eta 12 urte bitartean tarteko haurtzaroan sartzen da haurra, aurrera pauso handiak emanez; irakurtzeko, idazteko, zenbatzeko, mundua ulertzeko eta era logiko batean pentsatzeko.
Baita, garapen psikozozialean eta moralean ere. Familia-harreanen kalitateak egokitzapen emocional eta sozialean eragina izaten jarraitzen du. Nerabezaroak 20 urte arte iraungo du, aro honetan heldutasun sexuala lortzen da, eta helduen munduan sartzeko prestatzen da pertsona. Betebehar psikosozial garrantzitsu bat gertatzen da: nortasun positibo bat lortzea. Gurasoekiko independentzia eta lagunekiko lotura sortzen da. Etapa honen ondoren dator helduaroa(18-65 tartean), hemen inguruneko faktoreek dute eraginik garrantzitsuena eta batez ere, zenbait rol eskuratzea izango da garapenaren funtsa. langilea, gurasoena… ). Garapenaren amaieran, zahartzaroa aurkitzen da, orokorrean egokitzapen une bat izango dena. Gaitasun fisikoaren galnbehera izango da aipagarriena. – Garapenaren Helburuak Aldaketa psikologikoak deskribatzea, azaltzea eta optimizatzea dira garapenaren psikologiaren helburu nagusiak. Lehenengo, garapena modu egokian deskribatzeko beharrezkoa da aldaketaren erefu tipikoak eta aldakuntza indibidualak kontuan artzea, gizakiok garapenean gure antzekotasunak eta desberdintasunak identifikatzeko.
Desberdinatasun horien datuak bildu eta gero, aro bakoitzean gertatzen diren aldaketak sailkatu eta ordenatu egiten dira. Ondoren, ikertzaileak behatutako aldaketak azaltzea bilatzen horien sustraien dauden faktoreak, zerk sortzen eta tuen azaltzea dagokio neurrian, baita hipotesiakasmatu eta iragarpenak egin ere. Aldaketa psikologikoakoezagutu eta azaldu eta gero, garapena hobetu ere egin behar da,hau da, garapena optimizatu. Horretarako,behar dren neurriak jarri, teknikak asmatu eta ntzerakoak egin behar dira; eginbeharraren alde praktikoa da. Garapenean eragina izan dezaketen faktoreak Helburu horiek lortzeko, ezinbestekoa da kontuan izatea faktore askok eragina izan dezaketela giza garapenean. Hasteko, espezie bateko partaide izatearen eragina. Especie guztiak plangintza biológico batekin jaiotzen dira eta plangintza horrek organismoa eta hura osatzen duren atal guztiak nola garatuko diren zehazten du sorkuntza-garaitik. Bestealde, ezin da ahaztu, gizakiok kultura baten barruan garatzen garela eta garapen -prozesua ezberdina ez da berdina kultura guztietan.
Gainera, kultura bakoitzean ainbat une historiko daude eta horiek ere ergaina izan dezakete garapenean. Honetaz gain, subketuaren taldeak ere eragina izan dezake garapen psikologikoan. Gizarte azptalde sozialetan antolaturik dago eta ondorioz, subjetu bakoitzaren estatusaren arabera garapena ezberdina izatea gerta liteke. Azkenik, gizakiaren ezaugarn indibidualak daude. Gizaki bakoitzak ezaugarri genetiko bereziak ditugu eta ondorioz, ezberdinak izanda jaiotzen gara. Gainera gizaki bakoitzak garapenean eragina izango duten esperientzia bereziak bizitzen ditu.
GIZA GARAPENAREN OINARRI ANTROPOLOGIKOAK ETA BIOLOGIKOAK Gizakuntza- prozesua Animalia ezpezien artean, espezie bat bakarra osatzen dugu eta denborarekin lortu da lurrean zabaltzea eta eragitea. Bereiziki pleistozeno delako garaian O urte lehenago hasi eta 3Lvf4 k. a 10. 000 urtean amaitzen eertatu ziren Rizakuntza- soziokulturalak. • Hankabikotasuna: bi oinen gainean ibiltzeak izugarrizko aldaketak sortarazi zituen giza anatomian. buru hezurraren hutsunea edo edukiera handituz joan zen, eta horrek garuna handitzea eta honen aldeak gero eta gehiago garatzea ekarri zuen (adibidez, telentzefaloa).
Tente jartzean, hankabikotasunak pelbisaren gainean indar andiagoa eragiten duenez, pelbiseko hutsunea txikitu egin zen horren indarra handitzeko. Goiko gorputz- adarrak motzagoak, behekoak luzeagoak eta astunagoak eta gorputzaren pisuari eutsiko dioten oin egonkorrak sortu piren. Bizkarrezurrean, berriz,oreka mantentzeko, kurbaduran aldaketak gertatu ziren; bai bizkarrezurrean eta garezurraren arteko lorturan, bai eta bizkarrezurraren eta hanken artekoan Aldaketa anatomikoez gain, ikusmena areagotzea eragin zuen: distantzia antzemateko hiru dimentsiotan ikusi ahal izatea edota koloretan ikustea.
Baina eskuak askatzea izan zen hankabikotasunak ekarri zuen ndoriorik garrantzitsuenetako bat- • Eskuak askatzea: askatze horrek eskuen forma aldatzea ekarri zuen. Atzamar lodia beste atzamarren aurretik jartzea garrantzitsua izan zen. Eskuek funtzio berriak hartu zituzten: objetuak hartzeko funtzioa, animaliak hil eta janaria txikitu eta ahora eramatekoa; horrek, bi ondorio anatomiko ekarriko zituen. hortzeria txikitzea eta muturra desagertzea; ondonoz, usaimenaren gaitasuna murriztu zen. Hala ere, lana egitea eta tresnak egin eta erabilzen izan zen funtziorik garrantzitsuena, eta horren ondorioz, gizakiaren ingurunea aldatzen hasi ze
